POLSKA, ROSJA I EUROPA – LEKCJA ROMANTYCZNA

Tymczasem my dzisiaj bardzo często zatrzymujemy się na wyrwanym z tego szerokiego kontekstu temacie rosyjskim i analizujemy go osobno, jakby był on samowystarczalny i zamykał w swoich granicach wszystkie polskie problemy związane, albo i niezwiązane, z naszą kolejno traconą i odzyskiwaną suwerennością. Wynika to zarówno z dwudziestowiecznej specjalizacji myślenia – w nauce, jak i ze swoiście nowoczesnego zjawiska politycznego, jakim jest powszechna metoda określania własnej tożsamości na drodze negatywnej, poprzez „bycie przeciw” i poza tą opozycyjnością nieznajdująca potrzeby artykułowania żadnej innej – pozytywnej – treści. Stąd wszystkie studia aspektowe w rodzaju „Rosja u Mickiewicza”, „Rosja u Krasińskiego” itp. w pewien sposób imputują tym twórcom nasz własny, aspektowy sposób postrzegania historii, a poniekąd i naszą własną, negatywną drogę definiowania tożsamości polskiej. Drogę, która tamtej generacji była jeszcze zasadniczo obca. I dlatego przede wszystkim warto do sposobu myślenia romantyków powracać, także przy okazji pytania o polską znajomość Rosji. Polska ma swoją wartość Większość z autorów, którzy mogą nas tu interesować, pochodziła, jak wiadomo, z ziem wschodnich Rzeczypospolitej, miała więc osobiście i poprzez własne środowiska wieloletnie doświadczenia bezpośrednich kontaktów z różnymi reprezentantami imperium i społeczeństwa rosyjskiego. Jak zwykle w takich wypadkach niepomiernie utrudniało to wydawanie prostych i jednoznacznych ocen.