Historia ekspresu do kawy

Kawa to napój towarzyszący nam każdego dnia, to napar, bez którego większość nie wyobraża sobie poranka. Mało kto zastanawia się jednak, jak doszliśmy do archetypu mocnego, czarnego, esencjonalnego espresso, którego obraz dla wielu stanowi pierwsze skojarzenie ze słowem „kawa”. Jak ludzkość wpadła na pomysł używania wysokiego ciśnienia do parzenia? Historia kawy to temat fascynujący (znaczącą rolę, co ciekawe, odgrywa w niej Polak – Jerzy Kulczycki), dziś zagłębmy się jednak w jej dość szczególny aspekt: Jak wyglądała historia ekspresu do kawy?

Początki

Warto pamiętać, że do mniej więcej połowy wieku XIX jedyną znaną i rozpowszechnioną metodą parzenia była „zalewajka” lub kawa, którą dziś nazwalibyśmy przelewową. Jaki jest największy problem tych dwóch metod? Są czasochłonne. W myśl powiedzenia „potrzeba matką wynalazku” w 1884 roku Angelo Moriondo opatentował urządzenie mające rozwiązać ten problem. Wiek XIX znany jest także jako wiek pary, nic więc dziwnego, iż jego rozwiązanie również ją wykorzystywało. Za pomocą ciśnienia o wysokości zaledwie 1,5 bara (dla porównania, takie ciśnienie da się wytworzyć nawet w Aeropressie) woda przeciskana była przez kawę w czasie poniżej minuty. Choć trudno mówić o takim naparze jako o prawdziwym espresso w dzisiejszym rozumieniu, był to z pewnością istotny krok w stronę czegoś nowego.

Cafe espresso zyskuje popularność

Pomysł Morionda rozwinął w XX wieku Luigi Bezzerra, któremu zawdzięczamy ogromną część rozwiązań stosowanych w dzisiejszych ekspresach, jak kilka grup zaparzających czy portafiltry. Dużym problemem Bezzerry był jednak brak środków na rozwój i popularyzację swego wynalazku. Wszystko zmienił rok 1903, w którym Desiderio Pavoni wykupił patent i obaj panowie razem zaczęli pracować nad doskonaleniem projektu. To Pavoni wymyślił pierwszą dyszę parową, dzięki której dziś na naszych cappuccino możemy oglądać piękne serca i rozety ze spienionego mleka. Urządzenie zadebiutowało w roku 1906 na mediolańskich targach międzynarodowych. To wtedy obaj panowie zaprezentowali światu cafe espresso. Jak zauważa James Hoffmann, była to świetna nazwa, która podkreśla esencję tego, czym ono jest: czymś szybkim, a jednocześnie wyrazistym. Po roku 1906 kultura picia espresso gwałtownie rozprzestrzeniła się po Włoszech, a marki Bezzerra i La Pavoni do dziś są znane i cenione wśród profesjonalistów. 

Kolejnym kamieniem milowym był rok 1920 i pojawienie się zaprojektowanego przez Leonetto Capiellę dla firmy Piera Teresio Arduino plakatu promującego relatywnie nowy rodzaj kawy, jakim było espresso. Plakat ten idealnie ujmował całą ideę za nim stojącą. Widać na nim wychylającego się z pędzącego pociągu mężczyznę parzącego kawę za pomocą ekspresu ciśnieniowego. Dynamiczny obraz podkreślał najważniejszą cechę espresso – szybkość. Między innym dzięki temu plakatowi ten rodzaj kawy rozprzestrzenił się po roku 1920 praktycznie po całym terytorium Europy. 

Ciśnienie wzrasta…

W tamtym momencie nikomu nie udało się wciąż zbliżyć do dzisiejszego standardu, jakim jest używanie do parzenia kawy ciśnienia w wysokości 9 barów. To uczynił dopiero w 1945 roku Achille Gaggia, założyciel znanej, nazwanej swoim nazwiskiem firmy, który wpadł na pomysł użycia dźwigni sprężynowo-tłokowej. Wytwarzała ona w specjalnym cylindrze ciśnienie, pod wpływem którego woda napierała na zmieloną kawę. Osoba obsługująca ekspres do kawy sama regulowała ciśnienie dźwignią. Wtedy świat poznał również mityczną cremę, piankę powstającą na powierzchni dobrego espresso.

Krok ku nowoczesności

Dziś, choć posiadają wielu zwolenników, ekspresy dźwigniowe nie są powszechnie używane. Jednym z powodów jest zapewne to, iż dziś kawę przygotować można łatwiej, szybciej i wygodniej, naciskając przycisk. Wszystko zawdzięczamy Ernestowi Valentemu, który w 1961 roku, tworząc legendarny ekspres ciśnieniowy Faema E61, zastosował specjalną pompę wytwarzającą bez użycia siły człowieka 9 barów ciśnienia. 

Firmy produkujące ekspresy do kawy prześcigają się współcześnie w dodawaniu do swoich urządzeń interesujących i użytecznych nowinek technicznych. Możemy ustawiać temperaturę wody, regulować ciśnienie, czas parzenia, istnieją bezpieczne, chroniące przed oparzeniami grupy (elementy, do których zapina się portafiltr). Patrząc z podekscytowaniem na to, jak rozwija się technologia, warto pamiętać o przeszłości i wielkich ludziach, którzy doprowadzili nas do tego momentu. 

Ten artykuł był przedstawieniem wierzchołka góry lodowej: historia ekspresu do kawy to zaledwie ułamek historii kawy jako takiej, do której zgłębienia serdecznie zachęcamy.