Rosyjski duch Wschodu

Lata caratu, a zwłaszcza komunizmu, całkowicie ubezwłasnowolniły przeciętnego mieszkańca Rosji. Przyszło nam żyć między dwoma jakże odmiennymi narodami. Tym jednak, co je łączy, nie jest tylko bezpośrednie sąsiedztwo z Polską, to także fakt, że niegdyś ich instytucje państwowe przyoblekły się w systemy totalitarne. Warto pamiętać o tym szczególnie teraz, gdy nasz wschodni sąsiad wkroczył w fazę budowania u siebie ustroju autorytarnego, a zachodni wyraża opinię o tym, jakoby uprawniony jest prowadzić interesy nawet z ludożercami, jeśli przynoszą one wymierne korzyści finansowe. Błąd europejskiego myślenia Aby zrozumieć, jakie jest w swej istocie społeczeństwo rosyjskie, musimy odrzucić stale obecny w naszym myśleniu paradygmat, nakładający na nas obowiązek opisywania każdej społeczności ludzkiej z perspektywy oświeceniowej idei uniwersalizmu i postępu. Układamy wszystkie społeczności w jednym schemacie, na jednej osi czasu, a jedynym pytaniem, jakie stawiamy, jest to, na jakim etapie rozwoju (postępu) znajduje się dana zbiorowość ludzka. Wszak wszyscy jesteśmy tacy sami i zmierzamy do tego samego celu. Największym błędem, jaki popełniali mieszkańcy Europy, było przykładanie miary europejskiej do rosyjskiej przestrzeni społecznej. Jeśli w ogóle warto odwołać się do XVIII-wiecznej tradycji myślenia o kulturze politycznej, to należy posłużyć się dorobkiem Karola Monteskiusza; Francuza, lecz piszącego w duchu angielskim. Niekiedy w dziejach