CZYM JEST... piękno

Różne teorie piękna podają różne jego warunki. Przez wieki wskazywano na warunki obiektywne piękna, najpierw formalne, później też treściowe. Formalne warunki obiektywne tkwiły u podstaw wszechobowiązującej „wielkiej teorii” piękna, podług której polega ono na właściwej proporcji i właściwym układzie części; warunkami piękna były według niej symetria i harmonia. Później zaczęto warunkować je także względami subiektywnymi, piękno konstytuującymi bądź współkonstytuującymi. Wedle pierwszego ujęcia piękno istnieje tylko w kontemplującym je umyśle; odnosi się ono tylko do tego, kto je postrzega. Nie jest więc wymierne, bo odczuwamy je bezpośrednio, subiektywnie. W drugim ujęciu względy subiektywne dodają się do obiektywnych, dopełniają je. Wedle tych sposobów rozumienia piękna, staje się ono prócz kształtu rzeczy również kształtem przeżyć. Zdolność postrzegania piękna zaczęto przypisywać zaś nie tylko – jak w klasycznej jego koncepcji – rozumowi, ale także wyobraźni czy smakowi, a nawet odrębnemu „zmysłowi piękna”. Według metafizycznej teorii piękna, wszystko, co jest, jest piękne; wszystko bowiem, co istnieje, uczestniczy jakoś w najwyższym Dobru i Pięknie, odbijając w sobie, w niewielkim choćby stopniu, piękno swej przyczyny. To ujęcie pozostaje w związku z pojmowaniem piękna – wraz z prawdą i dobrem – jako wartości najwyższej. Piękno postrzegano jako najwyższą doskonałość, doskonałe spełnienie i przedmiot kontemplacji. Piękno pociąga, działa na zmysły i wolę. Pseudo-Dionizy