CZYM JEST... wolny wybór

Przypisując człowiekowi zdolność wolnego wyboru, czynimy go racją swego działania. Byty naturalne posiadają w sobie przyczynę swego ruchu, od działającego natomiast zależy, czy działanie zapoczątkuje, czy też nie. Owa dążność wewnątrz samego ruchu odróżnia ruch naturalny od ruchu, który jest działaniem. Pytanie o przejście z możności działania w działanie staje się zatem szczególnie ważne wtedy, gdy mamy do czynienia z zależnością tego przejścia od czyjegoś chcenia – to, czy działanie etyczne będzie miało miejsce, czy nie, zależne jest od tego, czy zostanie wybrane. W przypadku możności nieracjonalnych bowiem, jeśli tylko nastąpi zetknięcie działającego z doznającym, z konieczności jedno działa, a drugie doznaje, w przypadku możności rozumnych zaś taka konieczność nie zachodzi: musi w tym wypadku, jeśli działanie ma być działaniem świadomym, działać coś, jak pisze Arystoteles, wyższego: pragnienie albo wolny wybór (postanowienie), które skierują działanie do któregoś z dwóch przeciwieństw. Dlatego też kluczowym dla powodowania ruchu w obrębie tego, co etyczne, jest postanowienie, które jest właśnie pragnieniem rozważnym. W przypadku działania – posiadanie określonej wiedzy nie wystarcza. Działalność potencjalności rozumnych może wytwarzać także przeciwieństwa. Wedle słów Arystotelesa z „Metafizyki” „wiedza jest poznaniem rozumo- wym, a jeden i ten sam rozum daje poznanie zarówno rzeczy, jak i jej braku”; chociaż – dodaje Stagiryta – nie w taki sam sposób. Rozum może,