Stefan Żeromski

Drodzy Moskale! Przyjaciele Moskale, opiekunowie Moskale, bracia Moskale! – Bodaj was syfilis jadł, a cholera zamykała powieki, bodaj każde dziecko wasze rodziło się bez mózgu, bodaj wasze żony szczenięta rodziły” – pisał Stefan Żeromski w swoim osobistym dzienniku, nieprzeznaczonym ówcześnie do druku. Żeromski nazywany był rusofobem, dlatego że Rosję znał i rozumiał. Dziś w dziale Retrospekcje mały wybór tekstów pisarza o Rosji, Rosjanach i Polakach z Rosją kolaborujących. Pierwszy to artykuł „Sędzia »Obrusitiel«”, mówiący o antypolskim charakterze rosyjskiej literatury, także tej „postępowej”. Później mamy dwa fragmenty z „Przedwiośnia”. Pierwszy to genialny obrazek, jak na mających zdobywać Warszawę bolszewików przeklina i pomstuje „Jejmość przedpraska”, czyli starsza, prosta kobieta, czująca wyższość wobec nadchodzącej kacapskiej hołoty. Kolejny fragment „Przedwiośnia” to Rosja w oczach ojca Cezarego Baryki, XIX-wiecznego inteligenta, rosyjskiego urzędnika, który pozostał gorącym polskim patriotą. Rosja cuchnąca zbrodnią. Na koniec najlepsze: genialne i arcyaktualne fragmenty opowiadania Żeromskiego „Na probostwie w Wyszkowie”, na temat Polaków gotowych służyć obcej władzy.

Stefan Żeromski

Sędzia „Obrusitiel”

„W Rosyi ojczyzna znaczy stanowoj pristaw (żandarm okręgowy)” – szydził Szczedrin. Takie właśnie rozumienie ojczyzny rozciągnęło się tam i na umysły najbardziej rozwidnione, wsiąkło w nie, jak zarazek, i jako integralna część organizmów