11 Listopada

Po powrocie do Polski szkoła i prasa nauczały nas, że Polska zawdzięcza niepodległość wyłącznie Włodzimierzowi Iljiczowi. Pamięć o Marszałku i 11 Listopada miała być planowo wykreślona. Gdy jednak na początku lat 70. w grupie taterników kłóciłem się w kolejce elektrycznej z Tadziem, fanem Dmowskiego, podszedł do mnie siwy kolejarz. „Panie, pan tak pięknie mówi o Marszałku, a ja już myślałem, że wszyscy Go zapomnieli”. Miał łzy w oczach. Odeszliśmy w kąt przedziału i zaśpiewaliśmy „Pierwszą Brygadę”. W 1979 r. Andrzej Bulc, członek Komitetu Wolnych Związków Zawodowych, przyniósł do „Elmoru” taśmę z nagraniem głosu Piłsudskiego. Fabryka stanęła. Przez dwa dni 2,2 tys. robotników, urzędników i inżynierów słuchało głosu Marszałka. W WZZ czytaliśmy „Bibułę” Piłsudskiego, ze zdumieniem odkrywając, że mimo upływu czasu to jest dla nas i o nas. Tytuł naszego pisma „Robotnik Wybrzeża” nawiązywał do „Robotnika” warszawskiego, ale wówczas wierzyliśmy jeszcze redakcji, że zainspirowało ich pismo PPS wydawane przez Piłsudskiego pod takim właśnie tytułem. Gdy w początkach opozycji nie zjawiły się oczekiwane tłumy chętnych, gdy znajomi chowali się w bramach, by nie przyznać się do znajomości, naszą jedyną pociechą była historia. Piłsudski, wkraczając do zaboru rosyjskiego w 1916 r. ze swą Kompanią Kadrową, też spodziewał się entuzjastycznego powitania i przystąpienia do powstania. Przywitały Go zamknięte okiennice i zaparte drzwi. Lecz nie poddał się i w dwa lata później niepodległość