Literatura kontra reżim. Przypadek Borysa Pasternaka i Olgi Iwińskiej

W 1988 roku, na fali drugiej odwilży gorbaczowowskiej, która przyniosła rozszerzenie swobód obywatelskich i ograniczenie zakazów cenzury w Rosji, Borys Pasternak odniósł swoje pośmiertne zwycięstwo jako pisarz. Oto w kolejnych czterech numerach czasopisma „Nowy Mir” jego „Doktor Żywago” ukazał się po raz pierwszy w oficjalnym obiegu wydawniczym.

Walki z kłamstwem, wynaturzeniami życia społecznego i politycznego w rosyjskim państwie rządzącym się przemocą podjęła się przede wszystkim literatura […]” – pisze znawczyni wolnej literatury rosyjskiej Krystyna Pietrzycka-Bohosiewicz, wskazując, że w tym kraju pisarz był: „sumieniem narodu, twórcą opinii społecznej, sędzią, filozofem, najwyższą instancją moralną, mistrzem duchowym, prorokiem. Przychodziło mu za to zwykle płacić wysoką cenę: twórców zabijano, zsyłano na katorgę, więziono, obwoływano umysłowo chorymi, zmuszano do emigracji, zaś teksty ich utworów kaleczyli głupi, najczęściej, cenzorzy”. Wśród skazanych na zesłanie znaleźli się m.in. Aleksander Puszkin, Michaił Lermontow i Fiodor Dostojewski, do emigracji zmuszono Iwana Turgieniewa i Aleksandra Hercena, a Piotra Czaadajewa zamknięto w szpitalu psychiatrycznym.

Polowanie na pisarzy

Nic jednak nie mogło się równać z epoką stalinizmu, w której władza radziecka dążyła do całkowitego unicestwienia twórców literatury niezgodnej z ideologią państwa totalitarnego. Narzucający ludziom pióra tematy i metody tworzenia realizm socjalistyczny sprawił, że