Czym naprawdę jest antemurale christianitatis?

Szkolne podręczniki zapewniają, że szlachta polska była przekonana o swojej dziejowej roli jako „przedmurza chrześcijaństwa” (łac. antemurale christianitatis). Taką wizję utrwalił także Henryk Sienkiewicz, jednak był on jedynie literatem, i to o dwieście lat późniejszym niż opisywane w Trylogii wydarzenia. A co jeśli „przedmurze chrześcijaństwa” oznaczało coś więcej niż obronę przed islamem? Mit wyjątkowej roli Polski w dziejach Europy i Zachodu przybierał różne formy od kronik Wincentego Kadłubka po przemówienia Mateusza Morawieckiego. XIII-wieczny kronikarz twierdził przecież, że Polacy już w IV wieku przed Chrystusem wybierali sobie władcę, a wśród swoich cnót narodowych krzewili przede wszystkim nie bogactwo czy władzę, lecz siłę charakteru. „Wiedz zaś, że Polaków ocenia się według dzielności ducha, hartu ciała, nie według bogactw” – mieli odpowiedzieć nasi praprzodkowie Aleksandrowi Macedońskiemu, który według Kadłubka najeżdżał nadwiślańskie ziemie. Nasz wizerunek jako walecznego narodu nie wziął się więc z heroizmu XX wieku, nie z powstań narodowych czy szarż husarskich, skoro w dobie głębokiego rozbicia dzielnicowego państwa Piastów średniowieczny kronikarz wierzył w dzielność swoich pobratymców. „Nie wątp jednak, że obfitują oni w prawdziwe skarby młodzieży, dzięki której można by nie tylko zaspokoić, lecz całkowicie zniszczyć twoją chciwość charakteru – razem z tobą” – brzmiała dumna odpowiedź legendarnych Polaków wobec Aleksandra Wielkiego. Choć Mistrz Wincenty,