Czym jest... manipulacja

Obecna w polszczyźnie „manipulacja” pochodzi z języka francuskiego, francuskie manipulation wywodzi się zaś bądź z łacińskiego manipulus oznaczającego „garść, wiązkę, naręcze; kampanię wojska”, bądź z połączenia słów manus – „ręka” i plere – „napełniać” albo pello – „rozpędzić, wprawić w ruch, dotknąć, poruszyć”. Właśnie z tym etymologicznym połączeniem w wyrażenie manus pellere można spotkać się literaturze dotyczącej manipulacji najczęściej. Oznacza ono „trzymać dłoń w czyjejś dłoni, mieć kogoś w ręce”. W tym obszarze znaczeniowym mieści się także łacińskie manipulo tłumaczone jako „wykonuję coś ręką”, jak również manipulatio – „manewr, fortel, podstęp”. Początkowo termin „manipulacja” miał znaczenie jedynie czasownikowe i przymiotnikowe, rzeczownikowe przyjął dopiero w pierwszej połowie XVIII wieku. Wtedy także zaczęło się w językach zachodnioeuropejskich pojawiać znaczenie wtórne tego słowa, dotyczące aktywności czysto umysłowej, a wraz z przesunięciem semantycznym z czynności manualnej na intelektualną nastąpiła deprecjacja tego słowa. Rzeczownika „manipulacja” przed XVIII wiekiem nie używano, a słowa, które znaczeniowo były mu bliskie, nie miały negatywnej konotacji – nie odnosiły się do aspektu psychologicznego, mając wymiar jedynie strategiczny, w którym spryt, przebiegłość i inteligencja postrzegane były jako coś pozytywnego. Podobnie rzecz się miała z „manipulatorem”. Wcześniej słowo to odnosiło się do osoby używającej czegoś, poruszającej coś